رفتار درمانی یک رویکرد درمانی است که بخش مهمی از روان درمان ها را تشکیل می دهد. به عبارت دیگر برای درمان اختلالات سلامت روان از جمله اضطراب، افسردگی، اختلال وسواسی-جبروتی، اختلالات خوردن، اعتیاد و مشکلات رفتاری مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطلب از مرکز جامع توانبخشی نیل بهترین کلینیک توانبخشی غرب تهران با ما همراه باشید تا با رفتار درمانی و انواع آن آشنا شوید.
آشنایی با مفهوم رفتار درمانی
رفتار درمانی به رفتارهایی از افراد گفته می شود که قابل تغییر است. یعنی می توان توسط آموزش رفتارهای جدید، اصلاح رفتارهای گذشته و حذف رفتارهای نامطلوب، بهبود و تغییر آن ها را فراهم کرد. انواع مختلفی رفتاردرمانی در زندگی روزمره ما نیز به کار می رود و حتی بدون آگاهی از وجود آن، ما از آن استفاده می کنیم. اعمال جریمه یا پاداش ها برای رفتارهای ناسالم و سالم، یکی از روش هایی است که می تواند رفتارها را تغییر دهد. این نوع رفتار درمانی در واقع با تنبیه و تشویق، انگیزه فرد برای انجام رفتارهای مفید و سالم را تقویت می کند. یکی از خدمات ویژه کلینیک نیل رفتاردرمانی کودکان است که با متد روز دنیا به والدین برای بهبود رفتارهای سالم و ترک عادات مخرب کمک می‌کند.
تاریخچه رفتار درمانی
رفتار درمانی از مکتب فکری رفتارگرایی در روانشناسی رشد کرده است و یک تحول مهم است. در نیمهٔ اول قرن بیستم، رفتار درمانی معرفی شد و به مرور زمان به یکی از روش های مهم و غالب در درمان مشکلات روانی و رفتاری تبدیل شد. این رویکرد تأکید بر اهمیت تغییر الگوهای رفتاری فرد دارد و از روشهای محافظه کارانه و واقع گرا برای تغییر رفتارهای غیرمطلوب استفاده می کند. کاربرد رفتاردرمانی بر اختلالات مختلف در روانشناسی در بهبود مشکلات افراد بسیار تاثیرگذار بوده و به آن ها کمک می کند تا با موفقیت با چالش های زندگی خود مقابله کنند.
ادوارد ثورندایک، یکی از پیشگامان اصلاح رفتار بوده که نقش مهمی در توسعه رفتار درمانی داشت. همچنین، روانشناسان دیگری همچون ژوزف ولپی و هانس آیزنک نیز از نخستین افرادی بودند که در زمینهٔ رفتار درمانی پیشرو بودند. آن ها با مطالعهٔ عمیق دربارهٔ الگوهای رفتاری انسان ها و اثرات آن ها بر روانشناسی، به جایگاه مهمی در تکامل این حوزه دست یافتند. این روانشناسان تأکید داشتند که تغییر رفتارها می‌تواند بهبود بزرگی در زندگی فرد ایجاد کند.
همچنین آزمایش آلبرت کوچولو از جان بی. واتسون جزو آزمایش های پیشگام و معروف در زمینهٔ رفتار گرایی به شمار می رود. واتسون در این آزمایش، با استفاده از فرآیند شرطی شدن، یک کودک را به شرایطی مواجه کرد که از یک موش سفید بترسد. این آزمایش نشان داد که ترس و واکنش های رفتاری آدمی قابل تغییر و اصلاح هستند.
انواع رفتاردرمانی
روشهای مختلف رفتار درمانی بر اساس نیازهای مراجعه‌کنندگان و شرایط خاص آن ها انتخاب می شود. بعضی از انواع رفتار درمانی عبارتند از:
رفتار درمانی عقلانی‌هیجانی (REBT)
رفتاردرمانی عقلانی‌هیجانی یک رویکرد موثر در روان درمانی است. که به افراد کمک می کند تا الگوهای منفی فکری و عاطفی خود را شناسایی کرده و تغییر دهند.
این نوع رفتار درمانی بر مبانی رایجی مانند توجه به عواطف، باورها و افکار نادرست تمرکز دارد. اصول REBT شامل شناسایی باورهای غلط، چالش دادن به آن ها و جایگزینی آن ها با باورهای سالم تر و منطقی تر است.
با تمرین و آگاهی از اینکه چگونه باید احساسات و افکار خود را مدیریت کنید، می توانید بهبود قابل ملاحظه ای در سلامت روانی خود داشته باشید. این ایده ها و تکنیک های REBT می توانند به شما کمک کنند تا بتوانید با چالش‌های روزمره بهتری کنار بیایید و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)
رفتار درمانی دیالکتیکی یک روش درمانی کارآمد برای کمک به افراد در مدیریت احساسات‌شان و بهبود روابط بین فردی است. این روش از ترکیب تکنیک های رفتاری و شناختی برای ارتقاء توانایی های تنظیم هیجانی و مدیریت استرس استفاده می کند.
DBT اصولا برای افرادی که با مشکلات تنظیم هیجانی و روابط مبتنی بر عصبیات روبرو هستند، مفید است. این روش می تواند به آن ها کمک کند تا مهارت های جدیدی را یاد بگیرند و بتوانند با چالش های پیش آمده برخورد بهتری داشته باشند.
رفتاردرمانی دیالکتیکی در ابتدا توسط دکتر Marsha M. Linehan به منظور کمک به افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) هستند، توسعه یافت. BPD یک اختلال شخصیتی است که با مشکلات تنظیم هیجانی، خودکشی، افسردگی، ناتوانی در مقابله با تنش ها، و روابط شخصی ناپایدار همراه است. DBT به عنوان یک روش کامل و جامع، به افراد کمک می کند تا مهارت های مدیریت احساسات و برقراری روابط سالم را یاد بگیرند. از آنجایی که افراد مبتلا به BPD معمولا با مشکلات شدید تنظیم هیجانی و مشکلات رفتاری روبرو هستند، DBT به عنوان یک ابزار موثر برای بهبود کیفیت زندگی آن ها شناخته شده است.
رفتار درمانی شناختی (CBT)
CBT یکی از روش های محبوب و موثر در درمان اختلالات روانی و رفتاری است. که به دنبال تغییر الگوهای فکری و رفتاری به سمت الگوهای سالم تر است.
در رفتاردرمانی شناختی، تمرکز به طور ویژه بر روی تأثیر افکار، باورها و عقاید افراد در مورد خود، دیگران و جهان است. با تغییر این الگوهای تفکری ناپسند، امید است که رفتارها و واکنش‌های شخص نیز بهبود یابد. این روش به طور فعال به کمک افراد برای شناخت و تغییر الگوهای منفی و ناسالم کمک می کند تا بهبود قابل ملاحظه ای در کیفیت زندگی آن ها ایجاد شود.
CBT به عنوان یکی از روشهای اولیه و مؤثر برای رفع اختلالاتی که در ادامه ذکر می‌شوند کاربرد دارند:
- کنترل اضطراب
- درمان افسردگی
- کمک به کنترل اختلال بیش فعالی و نقص کمبود توجه
- کنترل و درمان استرس عمومی
- درمان مشکلات مربوط به خلق و خوی
- کمک به درمان و ترک اعتیاد
- بهبود مشکلات رفتاری
سخن آخر
در این مطلب ما مفهوم رفتار درمانی و انواع آن را بررسی کردیم. رفتار درمانی یک روش موثر در روانشناسی بالینی است. که تاکید بر تغییر رفتارهای مخرب و تبدیل آن ها به رفتارهای مثبت دارد. یعنی می توان گفت رفتارها و عادت های فرد به صورت ذاتی و ثابت نیست؛ بلکه از طریق آموزش، تجربه و تعامل با محیط شکل گرفته است بنابراین قابل تغییر هستند. از این رو، با استفاده از تکنیک ها و روش های مختلف رفتار درمانی، افراد می توانند روی تغییر رفتارهای نامطلوب خود کار کرده و آن ها را به رفتارهای سالم و مفید تبدیل کنند.
