اختلال پردازش شنیداری در کودکان، همچون سایه‌ای خاموش در پس زمینه زندگی روزمره، می‌تواند بر توانایی آنان برای درک و پاسخ به صداها و مکالمات تأثیر بگذارد. این اختلال به معنای کم رنگ شدن لذت‌های ساده‌ای است که از گوش فرادادن به صداها و گفت‌وگوها حاصل می‌شود. کودکانی که با اختلال در پردازش صداها روبه‌رو هستند، ممکن است در جداسازی اطلاعات مهم از نویزهای آزاردهنده دچار مشکل شوند در نتیجه منجر به احساس انزوا و سردرگمی کودک شود.
درک و حمایت خانواده و جامعه می‌تواند مانند پل‌های محکم به سمت دنیای پیچیده صوتی باشد که کوذک در آن زندگی می‌کنند. با شناخت بهتر این اختلال و راهکارهای مؤثر برای کمک به کودکان دچار اختلال پردازش شنیداری، می‌توانیم آنها را در این سفر دشوار یاری کنیم. بیایید با هم همراه با متخصصان کلینیک نیل بهترین مرکز توانبخشی در غرب تهران به بررسی این موضوع پرداخته و دریابیم چگونه می‌توانیم صدای آنها را بهتر بشنویم و فهم خود را گسترش دهیم.
اختلال پردازش شنیداری یا APD چیست؟
اختلال پردازش شنوایی (APD) یک مشکل در سیستم شنوایی است که حدود ۳ تا ۵ درصد از کودکان در سنین مدرسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کودکانی که به این اختلال مبتلا هستند، قادر نیستند صداها را به همان شکلی که دیگر کودکان می‌شنوند، درک کنند. دلیل این موضوع آن است که ارتباط بین گوش و مغز آنها به‌طور کامل و هماهنگ عمل نمی‌کند. مغز در تشخیص و تفسیر صداها، به‌ویژه گفتار، دچار مشکل است.
با استفاده از استراتژی‌های مناسب، کودکان مبتلا به APD می‌توانند هم در مدرسه و هم در زندگی موفق عمل کنند. تشخیص زودهنگام اختلال در پردازش شنیداری اهمیت زیادی دارد، زیرا اگر به موقع شناسایی و مدیریت نشود، ممکن است کودک با مشکلاتی در گوش دادن و یادگیری در خانه و مدرسه مواجه شود.
علائمی که از اختلال پردازش شنیداری کودک خبر می‌دهد
علائم اختلال شنوایی در کودکان می‌تواند از خفیف تا شدید و با اشکال مختلفی باشد. پاسخ به این سوال‌ها کمک می‌کند والدین بدانند؛ فرزند دلبندشان در شناسایی و تحلیل صداها مشکل دارد یه نه؟
- آیا کودک من اغلب صداها و کلمات را بد می‌شنود؟
- آیا وقتی فرزندم سعی می‌کند گوش دهد ولی در محیط سر و صدا بسیار زیاد است؟
- آیا رفتارهای گوش دادن و عملکرد فرزندم در محیط های ساکت‌تر بهبود می‌یابد؟
- آیا فرزند من در پیروی از دستورات کلامی، چه ساده و چه پیچیده، مشکل دارد؟
- آیا مسائل ریاضی کلامی برای فرزندم سخت است؟
- آیا پیگیری مکالمات برای فرزندم سخت است؟
علائم اختلال در پردازش شنیداری با سایر اختلالات شنوایی و گفتاری شباهت زیادی دارد به همین دلیل ممکن است به راحتی قابل تشخیص نباشد.
علائم مشترک بدشنوایی APD را می‌توان با مشکلات دیگری اشتباه گرفت مانند:
- تأخیر در گفتار-زبان
- ناتوانی‌های یادگیری،
- اختلال نقص توجه
- بیش فعالی در کودکان یا (ADHD)
- افسردگی
- کمبود حافظه شنوایی
- مشکلات توجه شنوایی
- حساسیت به صدا
ممکن است کودکان در استفاده صحیح از اطلاعات صدا نیز دچار مشکل شوند. مراجعه به شنوایی سنج در کلینیک نیل مرکز سنجش پیش دبستانی غرب تهران و سایر متخصصان مرتبط می‌تواند به والدین در درک این شرایط کمک کند.
دلایل اختلال پردازش شنیداری در کودکان
علت اختلال پردازش شنوایی مشخص نیست. به‌طورکلی عوامل زیادی در اختلال پردازش شنیداری (APD) در کودکان ممکن است تاثیر داشته باشد؛ که دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: عوامل زیستی و محیطی شامل:
- عوامل ژنتیکی
- آسیب‌های مغزی مثل ضربه به سر
- عفونت‌های مکرر گوش و گوش درد
- اختلالات رشدی (وزن کم نوزاد)
- اختلال تشنج
- مسمومیت با سرب
- کمبود اکسیژن زمان زایمان یا عفونت‌های دوران بارداری
در نتیجه، اختلال پردازش شنیداری در کودکان می‌تواند بیشتر از یک علت داشته باشد و نیاز به ارزیابی دقیق و مداخله مناسب دارد. مشورت با پزشک متخصص شنوایی سنجی شاید بتواند منجر به علت یابی دقیق شود.
این اختلال در بزرگسالان بین ۲۳ تا ۷۶ درصد تخمین زده می‌شود. اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند:
- سکته مغزی
- صرع
- مولتیپل اسکلروزیس
- بیماری آلزایمر
بیشترین دلایل اختلال شنوایی بزرگسالان شناخته می‌شوند.
روش‌های تشخیص اختلال پردازش شنیداری در کودکان
اختلال پردازش شنوایی مرکزی (CAPD) از طریق مجموعه‌ای از آزمایش‌های تخصصی توسط شنوایی‌سنج (ادیولوژیست) تشخیص داده می‌شود. مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:
۱. آزمایش شنوایی: ابتدا شنوایی‌سنج با انجام آزمایش‌های استاندارد شنوایی، مشکلات احتمالی کم‌شنوایی را رد می‌کند. APD با کم‌شنوایی متفاوت است؛ افراد مبتلا به APD معمولاً شنوایی طبیعی دارند اما در پردازش صداها مشکل دارند.
۲. آزمایش‌های پردازش شنوایی: این آزمایش‌های تخصصی نحوه پردازش صداها توسط مغز را به ویژه در شرایط شنیداری دشوار ارزیابی می‌کنند. مثال‌هایی از این آزمایش‌ها عبارتند از:
- آزمایش درک گفتار در محیط پر سر و صدا: توانایی فرد در فهم گفتار در محیط‌های پر سر و صدا را بررسی می‌کند.
- آزمایش‌های پردازش زمانی: توانایی فرد در تشخیص تغییرات در صداها طی زمان (مثل گفتار سریع یا تفاوت‌های جزئی بین صداهای مشابه) را ارزیابی می‌کند.
- آزمایش شنوایی دوگوشی: توانایی پردازش همزمان صداهای مختلف ارائه شده به هر دو گوش را اندازه‌گیری می‌کند.
- تشخیص فاصله صدا: توانایی فرد در تشخیص فاصله‌ها یا وقفه‌های بین صداها را ارزیابی می‌کند که برای درک ریتم و لحن گفتار مهم است.
۳. ارزیابی‌های شناختی و زبانی: در برخی موارد، آزمایش‌های شناختی یا زبانی نیز انجام می‌شود تا مشکلات مرتبط مانند نقص توجه، اختلالات زبانی یا مشکلات یادگیری که ممکن است همزمان با APD وجود داشته باشد، بررسی شود.
۴. اتفاق نظر چند متخصص: برای تشخیص جامع‌تر، ممکن است از متخصصان مختلفی مانند آسیب شناسان گفتار و زبان، روان‌شناسان یا متخصصان آموزشی برای درک تأثیر گسترده‌تر این اختلال بر یادگیری، ارتباطات و رفتار کمک گرفته شود.
آزمایش‌های APD معمولاً برای کودکان ۷ سال به بالا توصیه می‌شود، زیرا سیستم شنوایی کودکان کوچکتر هنوز در حال رشد است و ممکن است نتایج دقیق ارائه نکند.
اختلال پردازش شنیداری در کودکان اوتیسم
اختلال پردازش شنیداری (APD) در کودکان مبتلا به اوتیسم (ASD) یک چالش پیچیده است زیرا بسیاری از کودکان اوتیسم علاوه بر مشکلات ارتباطی و اجتماعی، با دشواری‌های پردازش اصوات نیز مواجه هستند. پردازش شنیداری نقش مهمی در درک گفتار، ارتباط و پاسخگویی به محرک‌های محیطی دارد و وقتی این توانایی مختل باشد، می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک تأثیر بگذارد.
در کودکان اوتیسم مشکلات پردازش شنیداری ممکن است به شکل‌های زیر ظاهر شود:
- حساسیت بیش از حد یا کمتر از حد به صداها
- مشکلات درک گفتار
- تأخیر در پردازش
- تمایز ضعیف بین صداها
البته تشخیص این اختلال در کودکان اتیسمی سخت است چرا که بسیاری از علائم آن با اتیسم همپوشانی دارد.
رابطه بیش فعالی کودک با اختلال پردازش شنیداری
در حالی که ADHD و APD هر دو می‌توانند بر توانایی کودک در گوش دادن و درک تفاوت‌های جزئی بین صداها در کلمات تأثیر بگذارند، دلایل و مکانیسم‌های متفاوتی دارند.
بیش فعالی یک اختلال عصبی_رشدی است که بیشتر با نقص در کنترل توجه، تمرکز، و کنترل انگیزش شناخته می‌شود.
اختلال پردازش حس شنیداری به دلیل عدم هماهنگی گوش با مغز در درک گفتار، پردازش و تفسیر صداها در مغز اختلال ایجاد می‌کند؛ حتی زمانی که کودک شنوایی طبیعی دارد.
با این حال ممکن است که برخی کودکان از هر دو اختلال رنج ببرند ولی تشخیص آن با وجود علائم مشترک پیچیده است.
روش‌های درمان اختلال پردازش شنیداری کودکان
درمان اختلال پردازش شنیداری در کودکان به مجموعه‌ای از روش‌ها و رویکردهای ترکیبی نیاز دارد که هدف آن بهبود توانایی کودک در پردازش و درک صداها و گفتار است. برنامه‌های درمانی معمولاً براساس نیازها و مشکلات خاص هر کودک تنظیم می‌شوند. در ادامه، روش‌های درمانی رایج برای APD آورده شده است:
- آموزش‌های شنوایی: شامل تمرین‌هایی برای بهبود در تفکیک صداها، درک گفتار در محیط‌های پر سر و صدا، و تقویت حافظه شنیداری.
- تکنولوژی‌های کمک شنیداری: مانند سیستم‌های FM برای کاهش نویز پس‌زمینه و کمک به تمرکز بر صداهای مهم.
- استراتژی‌های محیطی: کاهش نویز در خانه و مدرسه، تکرار دستورات به شکل ساده و استفاده از نشانه‌های بصری برای تقویت پردازش شنیداری.
- گفتاردرمانی: بهبود مهارت‌های زبانی و ارتباطی برای درک بهتر گفتار.
- تکنیک‌های جبرانی: آموزش به کودک برای پرسیدن سوال در صورت نفهمیدن و تجزیه و تحلیل اطلاعات.
- همکاری با مدرسه: ایجاد محیط حمایتی و کاهش عوامل مزاحم شنیداری در کلاس درس.
این رویکردها با همکاری میان والدین، معلمان و متخصصان اجرا می‌شوند تا توانایی شنیداری و یادگیری کودک بهبود یابد.
تمرین‌های خانگی برای کمک به کودک با ختلال پردازش شنیداری
تمرین‌های خانگی می‌تواند به بهبود مهارت‌های پردازش شنیداری کودک مبتلا به این عارضه کمک کند. این تمرینات به تقویت توانایی کودک در درک صداها، گفتار و پاسخ‌دهی به آنها کمک می‌کنند. در ادامه چند تمرین ساده و موثر ارائه شده است:
- بازی با صداها: تمایز بین صداها و کلمات مشابه.
- تکرار دستورات: تمرین دادن دستورات ساده برای تقویت حافظه.
- بازی‌های حافظه شنیداری: تکرار رشته‌ای کلمات یا اعداد.
- خواندن با صدای بلند: تقویت درک و بازگو کردن داستان.
- درک گفتار در نویز: تمرین گفتار در محیط‌های پر سر و صدا.
- بازی “گوش بده و پیدا کن“: افزایش تمرکز روی صداها.
- آهنگ‌خوانی و ریتم: بهبود پردازش زمانی صداها با آهنگ و ریتم.
این تمرینات منظم و سرگرم‌کننده می‌توانند به بهبود توانایی‌های شنیداری کودک کمک کنند.
خدمات مرکز گفتار درمانی و توانبخشی نیل به کودکان با اختلال پردازش شنیداری
مرکز گفتار درمانی و توانبخشی نیل در غرب تهران خدمات متنوعی را برای تقویت حس شنوایی در کودکان مبتلا به اختلالات پردازش شنیداری ارائه می‌دهد. این خدمات شامل گفتار درمانی کودکان، کاردرمانی حسی و حرکتی، بازی درمانی، و آموزش مهارت‌های شناختی است. همچنین از روش‌های موسیقی درمانی و روانشناسی کودک برای کمک به بهبود توانایی‌های زبانی و شنیداری کودکان استفاده می‌شود.
مرکز جامع توانبخشی نیل با بهره‌گیری از تیمی مجرب، برای توانبخشی کودکان با نیازهای خاص و والدین آنها محیطی حمایتی فراهم آورده تا مراجعین کمترین دغدغه را داشته باشند.
جمع بندی
اختلال پردازش شنیداری (APD) در کودکان می‌تواند تاثیر زیادی بر توانایی درک و پاسخ به صداها و گفتارها داشته باشد. با این حال، راهکارهای متنوعی برای کمک به این کودکان وجود دارد. از جمله تمرین‌های خانگی و تکنیک‌های مختلف توانبخشی مثل آموزش‌های شنوایی، استفاده از تکنولوژی‌های کمک شنیداری، و روش‌های گفتار درمانی که در کلینیک نیل مرکز بازی درمانی شهرک اکباتان ارائه می‌شود. با ترکیب این روش‌ها و همکاری نزدیک با معلمان و والدین، می‌توان به بهبود مهارت‌های شنیداری و زبانی کودکان مبتلا به APD کمک کرد و آنها را برای موفقیت در زندگی و تحصیل آماده کرد.
منبع: kidshealth.org
